Επαναληπτικές ερωτήσεις στα κεφάλαια: 5 -9

Οι ερωτήσεις και η ύλη για το διαγώνισμα της 28ης Νοεμβρίου 2013:

ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΕΡΩΤΟΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ Μ. ΚΩΝ/ΝΟΥ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ποια τα αίτια παρακμής του Ρωμαϊκού κράτους;

• Οι Γειτονικοί λαοί, οι Γότθοι στο βορρά και οι Πέρσες στην ανατολή παραβίαζαν συνεχώς τα σύνορα.
• Οι στρατιωτικές δυνάμεις, αντί να φρουρούν τα σύνορα, επαναστατούσαν.
• Κάποιες ακριτικές επαρχίες της Ανατολή αποσχίστηκαν από την αυτοκρατορία και έκαναν δικά τους κράτη.
• Οι σκληροί διωγμοί κατά των Χριστιανών προκαλούσαν τη δυσαρέσκεια των πιστών της νέας θρησκείας.

Τι ήταν η τετραρχία;
Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός προσπάθησε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της παρακμής με το σύστημα της τετραρχίας. Χώρισε δηλαδή την αυτοκρατορία σε τέσσερις μεγάλες περιφέρειες, δύο στην Ανατολή δύο στη Δύση, και όρισε για καθεμιά το δικό της άρχοντα, με αυξημένες εξουσίες. Το σύστημα αυτό επανέφερε ηρεμία και τάξη στο εσωτερικό του κράτους και ασφάλεια στα σύνορα από τις εχθρικές επιδρομές.

Τι γνωρίζεις για το «Διάταγμα των Μεδιολάνων»;

Μετά την παραίτηση του Διοκλητιανού, οι τέσσερις συνάρχοντες, που αυτός είχε ορίσει συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Νικητές από τις εμφύλιες αυτές διαμάχες βγήκαν ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος. Για να δώσουν τέλος στην αναστάτωση που είχαν προκαλέσει οι διωγμοί κατά των Χριστιανών, οι δύο συναυτοκράτορες υπέγραψαν στο Μεδιόλανο της Ιταλίας το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας. Σύμφωνα με αυτό, κάθε πολίτης της αυτοκρατορίας μπορούσε να λατρεύει όποιο θεό θέλει.

Ως μονοκράτορας ο Μέγας Κωνσταντίνος, τι αλλαγές έκανε στο κράτος;
Ο Κωνσταντίνος προχώρησε σε σημαντικές αλλαγές για την καλύτερη διοίκηση της αυτοκρατορίας:

• Αναδιοργάνωσε το στρατό.
• Διόρισε έπαρχους με πολλές εξουσίες στις περιφέρειες του κράτους.
• Οργάνωσε διπλωματικές επαφές με τους γειτονικούςλαούς
• Έκοψε νέο χρυσό νόμισμα με χριστιανικά σύμβολα.
• Μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Βυζάντιο.

Ποιοι ήταν οι βασικοί λόγοι μεταφοράς της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο;

• Βρισκόταν πολύ μακρά από τις ακριτικές περιοχές του Δούναβη και της Ανατολής, που δέχονταν εχθρικές επιδρομές.
• Ήταν για πολλά χρόνια κέντρο λατρείας του «ρωμαϊκού πανθέου» και ο χώρος που έγιναν οι  διωγμοί των Χριστιανών.

Τι γνωρίζεις για τη νέα πρωτεύουσα;
Το επίσημο όνομα της νέας πρωτεύουσας, με απόφαση του ιδρυτή της, ήταν «Νέα Ρώμη». Όλοι όμως την έλεγαν Κωνσταντινούπολη και αργότερα απλώς Πόλη. Η θέση της ήταν εξαιρετική. Εκεί συναντιόνταν οι δρόμοι που ένωναν την Ευρώπη με την Ασία. Σ’ αυτή κατέληγε η Εγνατία οδός και από εκεί ξεκινούσαν οι εμπορικοί δρόμοι προς τη Μικρά Ασία και τις επαρχίες της Ανατολής.
Διαλεγμένοι εργάτες και τεχνίτες, από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας, εργάστηκαν επί έξι χρόνια για να οχυρώσουν τη νέα πρωτεύουσα και να τη στολίσουν. Η θεμελίωσή της έγινε από τον αυτοκράτορα, το 324 μ.Χ, και τα εγκαίνια της το Μάιο του 330 μ.Χ.
Στο κέντρο της Πόλης χτίστηκε η μεγάλη αγορά και στο χώρο της υψώθηκε στήλη με το άγαλμα του αυτόκράτορα. Μεταφέρθηκαν έργα τέχνης από τη Ρώμη και χτίστηκαν νέοι χριστιανικοί ναοί. Οι πιο γνωστοί: ο ναός της Αγίας Σοφίας, της Αγίας Ειρήνης και των Αγίων Αποστόλων.

Ποια η στάση του Μεγάλου Κων/νου απέναντι στους χριστιανούς;
Το διάταγμα των Μεδιολάνων και η στήριξη του από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο βοήθησαν στην καθολική εξάπλωση του Χριστιανισμού. Ο Κωνσταντίνος προτιμούσε τους Χριστιανούς στις δημόσιες θέσεις και το στρατό. Επίσης, συγκάλεσε την Α΄Οικουμενική Σύνοδο και βοήθησε τους χριστιανούς να λύσουν το πρόβλημα με τους οπαδούς του Αρείου που δεν δέχονταν ότι ο Χριστός ήταν υιός του Θεού.

Γιατί ο Μέγας Κων/νος και η μητέρα του Ελένη ανακηρύχτηκαν Άγιοι και ισαπόστολοι;
Επειδή η Αγία Ελένη ήταν χριστιανή και βοηθούσε τους χριστιανούς. Επίσης, έχτισε πολλά μοναστήρια και ανακάλυψε τον σταυρό, τον τόπο ταφής και γέννησης του Χριστού. Ο Κων/νος αγαπούσε τους χριστιανούς και τους βοήθησε με το διάταγμα των Μεδιολάνων. Βαπτίστηκε ο ίδιος Χριστιανός, λίγο πριν το θάνατό του.

Ποια η στάση απέναντι στους Χριστιανούς του γιού του Κων/νου, Κωνστάντιου;
Την ίδια θετική στάση για τους Χριστιανούς τήρησε και ο διάδοχος του Κων/νου,  Κωνστάντιος.

Γιατι ο Ιουλιανός δεν συμπαθούσε τους Χριστιανούς και τη Χριστιανική πίστη;
Το 361 μ.Χ., ανέλαβε αυτοκράτορας ο ανιψιός του Κωνσταντίνου, Ιουλιανός. Για δυο λόγους δεν συμπαθούσε τους χριστιανούς:α) Χριστιανοί συγγενείς του δολοφόνησαν τους γονείς του για να μην γίνει ο πατέρας του αυτοκράτορας. Ύστερα από πλύση εγκεφάλου από το δάσκαλο του Λιβάνιο, μίσησε τους χριστιανούς. β)Είχε σπουδάσει αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Οι σπουδές του προκάλεσαν θαυμασμό για  τους ολύμπιους θεούς. Γι’ αυτό, όταν έγινε αυτοκράτορας, προσπάθησε να επαναφέρει τη λατρεία της παλαιάς θρησκείας και να περιορίσει τη χριστιανική.

Με ποιο όνομα έμεινε ο Ιουλιανός στην ιστορία;
Έμεινε ως Ιουλιανός ο «Παραβάτης» ή«Αποστάτης» επειδή πολέμισε τη χριστιανική πίστη.

Ποια η στάση του αυτοκράτορα Θεοδόσιου απέναντι στο Χριστιανισμό;
Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος κήρυξε ως επίσημη θρησκεία το Χριστιανισμό και με διάταγμα έκλεισε τους αρχαιούς ναούς, απαγόρευσε τη λατρεία των αρχαίων θεών, κατάργησε τους Ολυμπιακούς αγώνες (392 μ.Χ.), τα Ελευσίνια μυστήρια κι έκλεισε το Μαντείο των Δελφών.

Γιατί ο Θεοδόσιος ονομάστηκε μέγας;
Για όλα αυτά τα μέτρα που πήρε, οι χριστιανοί ονόμασαν το Θεοδόσιο «Μέγα»

Τι γνωρίζεται για τους Τρεις ιεράρχες;
Ο χριστιανισμός όμως επιβλήθηκε με τη διδασκαλία του και το έργο των πατέρων της εκκλησίας. Ιδιαίτερη συμβολή στην ειρηνική εξάπλωση του χριστιανισμού είχαν οι τρεις ιεράρχες, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος (ή Ναζιανζηνός) και Ιωάννης ο Χρυσόστομος, οι οποίοι συνδύασαν την αρχαία ελληνική παιδεία με τα διδάγματα της νέας θρησκείας. Ο Βασίλειος έλεγε συχνά:Όπως οι μέλισσες παίρνουν από το λουλούδι τη γύρη για να φτιάξουν μέλι, έτσι και ο άνθρωποι θα πρέπει να λαμβάνουν γνώσεις και να κρατούν μόνο ότι τους ωφελεί.

Για ποιο λόγο ο Θεοδόσιος χώρισε την αυτοκρατορία του στα 2;
Στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Θεοδόσιου, μετακινούμενοι λαοί Ούννοι, Γότθοι και Βάνδαλοι παραβιάζουν τα βόρεια σύνορα και απειλούν την αυτοκρατορία. Έτσι, πριν από το θάνατο του μοίρασε την αυτοκρατορία στους δυο γιους του, πιστεύοντας ότι έτσι θα κυβερνιόταν καλύτερα. Ο  Αρκάδιος πήρε το ανατολικό της τμήμα και ο Ονώριος το δυτικό.

Τι γνωρίζετε για το ανατολικό κράτος του Αρκάδιου;
Ο Αρκάδιος και ο γιος του Θεοδόσιος Β΄ που τον διαδέχτηκε, οργάνωσαν το ανατολικό κράτος και αντιμετώπισαν τον κίνδυνο με πολεμικά και διπλωματικά μέσα, κυρίως με μεγάλο χρηματισμό των εχθρών.

Ποια ήταν τα κοινά στοιχεία των κατοίκων του ανατολικού κράτους;
Οι κάτοικοι του Ανατολικού κράτους αν και ανήκαν σε διαφορετικά έθνη, αποδέχονταν όλοι το ρωμαϊκό νόμο, τη χριστιανική θρησκεία και την ελληνική γλώσσα.

Τι γνωρίζετε για την τύχη του δυτικού κράτους, του Ονώριου;
Στο δυτικό κράτος όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Εκεί, οι Γότθοι κατάφεραν να κυριεύσουν τη Ρώμη και να τη λεηλατήσουν. Το ίδιο σχεδίαζαν να κάνουν, λίγα χρόνια αργότερα, και οι Ούννοι, που με αρχηγό τον Αττίλα απειλούσαν τα σύνορα του Δυτικού ρωμαϊκού κράτους, αλλά δεν τα κατάφεραν. Ύστερα από πολλούς πόλεμους  οι Βάνδαλοι, κατέλαβαν την Καρχηδόνα της Αφρικής και την έκαναν πρωτεύουσα τους. Το 476 μ.Χ. το δυτικό ρωμαϊκό κράτος διαλύθηκε οριστικά.